Muslima.Uz

Рўзғорнинг “ғазначиси”

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Рўзғор- ғор дейдилар, унинг камини бутлаш, бўшаган ўрнини тўлдириш эр-хотиннинг вазифаси. Бу вазифадан жуфтлардан бири бўйин товласа ёинки оила “ғазнаси”га хиёнат қилса, рўзғор юритиш мушкул бўлади. Оилада тежамкорлик ҳам, ҳалоллик ҳам бирдек зарур. Оила бюджетидан оқилона фойдаланиш йўқчиликнинг олдини олади. Юртдошларимиз билан “Оилада пул кимда туриши керак?” “Рўзғор ғазначиси ким?” деган саволлар атрофида мунозара қилдик.

Мастура опа, 53 ёш, пенсионер:- Мен қизимни узатаётганимда унга бу масалада сабоф бериб: “Болам, оиланинг усттуни- эр. Рўзғорни таъминлаш, кам-кўстини бутлаш асосан унинг зиммасида. Сенинг вазифанг- турмуш ўртоғингнинг топиб келганини саришталик билан, тежам билан ишлатиш” деб уқтирганман. Оила бюджетига эр жавобгарми, демак, пул ҳам эркакда туриши керак!

Шоҳиста, 28 ёш, ўқитувчи:- Ота уйимда пул фақат онамда турарди. Улар “Аёл киши пул харж қилишнинг устаси, бўлар-бўлмасга пул совурмайди. Эркакнинг нимаси кўп, улфатчилигу оши кўп. Пул уларнинг қўлига тушадиган бўлса, уйдан файз-барака қочади”, деб биз қизларини ҳам шу йўлда тарбиялаганлар. Шунинг учун ҳам оиламизда пул менда туради. Турмуш ўртоғим маошларини олиб, шундайлигича қўлимга олиб келиб берадилар. Бозор-ўчарни бирга қиламиз. Менимча, пул аёл кишида тургани маъқул.

Жўрамурод ака, 46 ёш, ҳайдовчи:- Эркак- кўчанинг одами. Унинг вазифаси, бурчи- оиласини таъминлаш, хотин бола-чақасини боқиш. Хотин эса уйнинг, ошхонанинг “эгаси”. Шундай экан, пул аёл кишида туриши керак. Эркак ўша маблағнинг ҳисобини, нимага қанча сарфланганини билиб турса бўлгани.

Муниса, 30 ёш, чевар:- Қизлик уйимда пулнинг ҳисоб-китоби билан онам шуғулланардилар. Дадам топиб келган пулларини уларга обкеб берардилар. Бозор-ўчарни ҳам онам қилардилар. Бизга нима керак бўлса ўзлари оберардилар. Келин бўлиб тушган уйимда одат, “расм-русум” эса буткул бошқача экан. Тўйдан кейин қайнотам менга “ Келин, ҳар ойда еб-ичишингиз учун менга фалон сўм обкеб берасиз” десалар бўладими? Ҳайрат билан эримга тикилдим. У ҳам мум тишлагандай жим ўтирибди. Куёв иккимиз қолганимизда унга дадасининг гапи кўнглимга оғир ботганини айтсам, эрим ҳам “Тўғри-да, улар сени келин қилиш учун фалон миллион сўм сарф қилишган. Еб-ичишинг учун ўзинг пул топишинг керак”, деди. Дод деб юбормаслик учун тилимни тишладим... Хуллас, ҳар ойда чеварчилигим орқасидан келган пулларни “еб-ичишим” учун қўлимдан юлиб олишади. Мен пул аёл кишида туриши керак, деб ўйлайман. Ахир оилага нима кераклигини, қандай рўзғор анжоми зарурлигини хотин киши яхшироқ билади-да. Аёллар пулни тежаб сарфлашади. Фақат аёл пулни эри билан бамаслаҳат сарфласа бўлгани.

Нозимахон, 33 ёш, ҳамшира: - Оила бюджетининг хўжайини эркак киши бўлгани дурустроқ. Пулни меник ё сеники деб тортишиш жуфтлар орасига совуқчилик солади. Рўзғорнинг иқтисодий ишлари фақат эркак гарданида бўлгани маъқул. Шунда аёлларимиз ўзларидан катта тўрва халталарни кўтарволиб, бозорма бозор, дўконма дўкон изғиб юришмайди.

Шавкат ака, 36 ёш, тадбиркор: - Пул албатта аёл кишида туриши кеарк. Биз эркакларнинг хаёлимизда мингта ўй, минг битта ташвиш. Қайсии нарсага қанча сарфлаганимиз ҳам унча эсимизда турмайди. Қолаверса, эркаклар бозор-ўчарда тортишишни унча хушламайдилар. Аёллар эса тортишиб, талашиб савдолашдилар, улар олмоқчи бўлган нарсаларини ярим баҳосигача тушира олиш қобилиятига эгалар-да. Шундай экан, пулнинг ҳисоб-китоби, кирим-чиқим билан хотинжонлар шуғулланганлари маъқул.

Гулбаҳор, 23 ёш, иқтисодчи: - Келин бўлганимга уч ой бўлди. Биласизми, янги уйимда менга маъқул бўлган одат- бу ҳамманинг топган-тутганини қайнонамга оилб келиб бериши бўлди. Аввало қайнотам маошларини олган заҳоти ойижонимга обкеб берадилар. Кейин қайноғам билан овсин опамлар беришади. Мен билан хўжайиним ҳам пулимизни берамиз. Кимларгадир эриш туюлар, аммо бу манзаранинг завқини туйиш менга хушнудлик бахш этади. Энг қизиғи, қайнона-ойижоним ҳаммамизнинг пулимизни алоҳида-алоҳида олиб қўярканлар. Агар пул ўзимизда турса, ҳали унга, ҳали бунга сарфланиб, бааркаси ўчади. Ойижоним эса тийин-тийинигача саришталаб қўядилар. Бу ҳаммамиз учун фойдали.

Ризвонгул опа, уй бекаси, 42 ёш:- Ота уйимда ҳамманинг топган-тутгани онамда турарди. Рўзғорга бирор нима керак бўлса ота-онам икковлари бамаслаҳат олиб келишарди. Мен ҳамма рўзғорни ўзимизникидек деб ўйлабман. Турмушга чиққанимдан кейин кўп қийналдим. Чунки келинлик уйимда ҳамманинг пули ўзида турар, ким нмиани топса ўзи алоҳида пишириб ейдиган одат бор экан. На қайнонам, на қайнотам болалрини пул масаласида тергашмас эди. Шунданми, бирор нарсага пул орттиришимиз қийин бўларди. Оиланинг файз-баракаотли бўлиши аёлга боғлиқ. Пул хотинда туриши керак.

Моҳтоб ая, 74 ёш, пенсионер:

- Оила ҳам кичик давлат. Ўзингизга яхши маълум, давлатнинг фуқаролари фаровон, тўкин яшамоғи учун унинг иқтисодий таъминоти кўнгилдагидек бўлиши керак. Жумладан, оилада ҳам муҳтожликка, йўқчиликка дуч келмаслик учун аввало астойдил меҳнат қилиш керак. Сўнг ўша ҳалол меҳнат билан топилган давлатни тежаб-тергаб сарфлай билиш керак. Тежамкор одам ҳеч қачон йўқчилик кўрмайди. Йўқчилик бўлмаган оилади келишмовчилик, уриш-жанжал ҳам бўлмайди. Оиланинг сарфу сариштасини бажариш- аёлнинг вазифаси. Эркак топиб келадиган, аёл эса уни эпчиллик билан бажарадиган, камни кўпайтирадиган бўлиши керак. Айтмоқчиманки, пул хотинда тургани яхшироқ. Фақат эридан сўрамай, эрининг изнисиз пулни сарфлаш гуноҳ эканлигини аёлларимиз унутмасалар бас.

Ҳар бир оила бекасининг эр меҳнатини қадрлаб, у йиққан жамғармани тежамкорлик билан сарфлаши рўзғорга барака келтиради. Юртимизда ҳар томонлама тўкис, тотув оилалар кўпайишини ният қилган ҳолда, мавзуни якунладик. Азиз муштарийларимизнинг ушбу баҳс юзасидан фикр мулоҳазаларини кутиб қоламиз.

Рухшона ФАРРУХ

Фарзандсизлик ва ажрим

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Қиз узатиб, ўғил уйлаган ота-она кун санаб вақт ўтказиб, “хушхабар” кутади. “Янги меҳмон” ҳақидаги ёқимли янгиликни эшитган заҳоти, тилида шукрона айланиб, яхши кунлар, тўй-томошалар тараддудига тушади. Аммо баъзида ўша ширин янгиликни эшитиш муддати анча узайиб кетади. Ана шунақа пайтларда катталар ёшларга далда бўлиш, уларни ҳаётдан, яхши кунлардан умидвор қилиш ўрнига, ғийбат гаплар билан эр-хотиннинг орасини совутишга, уларни айиришга ҳаракат қилишади. “Туғмас хотин билан умрингни ўтказасанми?!”, “Хотинингни қўйвориб, бошқага уйлан”, “Эринг билан ажрашиб бошқасига турмушга чиқ”, “Невара кўрмай ўтиб кетаманми?!”, “Тирноққа зор ўтасанми?!” каби иддаолар ўзи шундоқ ҳам изтироблардан зада бўлган кўнгилларни вайрон қилади.

Аслида ҳам фарзандсизлик оиланинг инқирозига сабаб бўла оладими? Фарзанд кўрмагани учун эр-хотинни ажратиб юбориш керакми? Бугунги мунозара шу мавзуда.

Назира ая, пенсионер, маҳалла фаоли: — Жуда нозик савол бердингиз-ку, болам. Бир оғиз гап билан бу саволингизга жавоб бериш қийин. Лекин менинг фикримча, фарзанд бўлмади, деб оилани ажратиб юбориш тўғри эмас. Ҳозир фарзандсизлик унчалик катта муаммо бўлмай қолган. Тиббиётда бу хасталикнинг ҳам давоси топилган. Турмуш қурганига ўн йил, ўн беш йил бўлганда бола кўрганлар бор. Одамларимиз фарзандни “тобуткашим” дейишади. Аммо қайси бефарзанднинг тобути ерда қолиб кетибди?! Аввало, Худованди Карим ҳеч бир бандасини қуруқ қўймасин-у, агар фарзанд бўлмаган тақдирда ҳам эр- хотин бир-ьирини тушунса, яхши кўрса, ажрашиш шарт эмас. Бола асраб олиб бўлса ҳам, ҳаётни биргаликда давом эттириш керак. Бу дунёда эр ёки хотиннинг бозори йўқ...

Самиҳа ая, пенсионер: -Айнан шу шўриш бизнинг бошимиздан ўтган. Опам биринчи оиласи билан ўн йил яшади. Фарзанд бўлмади. Турмуш ўртоғи бебошлик қилиб бир суюқоёқ, енгилтак қизни опамнинг устига етаклаб келди. Опам эрини жуда қаттиқ яхши кўрарди. Ҳатто устига хотин олганига ҳам эътибор бермай эриникида юраверди. Эри опамни уриб-сўкиб, судраб уйимизга келтириб ташлади. Ота-онам опамни, бу энди ҳеч туғмас экан деб хотини ўлиб беш боласи билан тул қолган эркакка бериб юборишди. Хуллас, ўн ой деганда опагинам ўғил кўрди. Бирин-кетин тўрт ўғил, бир қизли бўлишди. Аммо шароити жуда лғир эди. Эри фақат ўзининг беш боласига эътибор бериб, жиянларимизнинг тақдирига бефарқ эди. Бундай олганда, у опамни туғмас хотин, деб ўйлаган. Унга фарзанд эмас, етим болаларига қарайдиган аёл керак эди. Ёши ҳам опамдан анча катта бўлиб, аввалги хотинидан туғилган болаларини уйли-жойли қилдию, опамни ташлаб катта ўғлиникига кетиб қолди. Оқибатда эса опамнинг ўғиллари бебош, тарбиясиз бўлиб улғайди.Бирортаси меҳнатга бўйин эгмасди. Шўрлик опагинам болаларининг шумлигидан куйиб ўлиб кетди. Энди ўзингиз ўйлаб кўринг, шумиди опам илҳақ бўлган фарзанд?! Бундан кўра, бефарзанд ўтганида опагинам шунча азият чекмас, охир-оқибат ноқобил фарзандларнинг дастидан ёруғ кун кўрмай ўлиб кетмасди!..

Маҳмуд ака, ўқитувчи:

- Фарзанд- инсон умрининг, наслининг давомчиси. Бола- эр-хотинни бир-бирига мустаҳкам боғлаб турувчи ришта. Агар ўртада ана шу ришта бўлмаса... Менимча, ўртада фарзанд бўлса, эр ёки хотин бир-бирининг айбларидан, камчилик-нуқсонларидан кўз юмиб, ҳар қандай йўл билан бўлса ҳам оиласини сақлаб қолиши шарт. Аммо фарзанд бўлмаса... Жуда қийин масала...

Нурмат ака, тадбиркор:

- Худди билиб тургандай, ҳаётимдан бохабар одамдай савол берганингизни қаранг. Фарзандсизлик туфайли бўладиган изтиробли кунлар ўзимизнинг бошимиздан ўтган. Келинойингиз билан талабалик даврларимизда севишиб, синашиб турмуш қурганмиз. Ўн йилгача фарзанд кўрмадик. Бормаган табибу шифокоримиз, фолбину азайимхонимиз қолмади. Шифокорлар айбни келинойингизга қўйганди. Кататлар, қариндош-уруғ, дўст-оғайнилар менга хотиним билан ажрашишни маслаҳат бера бошлашди. Эътибор бермадим. Хотинимни яхши кўриб танлаганман, энди нима бўлса, пешонамдан, деб Аллоҳга таваккал қилдим. Турмуш қурганимизнинг ўнинчи йили олис вилоятга турмушга чиқиб кетган қайнсинглимнинг уч кунлик чақалоғини фарзандликка олдик. Жажжи қизалоғимизга бор меҳримизни бериб парваришлай бошладик. Бешик тўйлар қилдик. Ўшанда “Бировнинг боласига дабдаба билан бешик тўйилар қилишяпти” деган маломатларни ҳам қилишди...

Ишонасизми, ўша вақтларда келинойингиз ҳомиладор бўлди. У кунлардаги ҳолатимизни тасвирлай олмайман... кўп ўтмай ўғлимиз Муроджон туғилди. Ҳозир опа-ука иккаласи бир синфда ўқишади. Қизимизни ўғлимдан ҳам аъло кўраман. Унинг қутлуғ қадами билан фарзандли бўлдик. Аллоҳнинг карами кенг, муруввати чексиз экан! Киши одамларга эмас, кўнглига қулоқ тутиши, мўъжизаларга, яхшиликка ишониши керак экан...

Бу борада мутахассис фикри қандай?

Аҳмедова Дилбар Рустамовнанинг фикр ва тавсиялари қуйидагича:

- Кейинги пайтларда бепушт жуфтликлар сони ошиб бораётгани сир эмас. Мустақил текширувлар шуни кўрсатадики, юртимиздаги ҳар тўртинчи жуфтлик бепуштликдан шикоят қилади. Бунга турмушга эрта узатиш ҳоллари, қиз болалар ўртасидаги турли хил экстрагенетал касалликлар, қариндошлар ўртасидаги никоҳлар сабаб бўлиши мумкин. Баъзи ирсий касалликларда ҳам бепуштлик доимий белги сифатида кузатилади. Бепуштлик эркакларда ҳам, аёлларда ҳам учрайди. Бепуштлик аёлларда ҳам, эркакларда ҳам учрайди. Нормал жинсий ҳаёт кечириб, ҳомиладорликдан сақланиш воситаларидан фойдаланмай камида бир йил бирга туриб фарзанд кўрмаган оилани бирламчи бефарзанд оила дейиш мумкин. Бундай ҳолларда эр-хотин тиббий кўрикдан ўтказилиб, бепуштлик сабаблари ўз вақтида аниқланса ва бартараф қилинса, яхши натижаларга эришиши мумкин. Ўз вақтида тўғри ва самарали олиб борилган муолажалар албатта яхши натижа беради.

Бу хусусда сизнинг фикрингиз қандай, муҳтарам муштарий? Фарзандлар оила мустаҳкамлигининг асосий омили бўла оладими?

Рухшона Фаррух тайёрлади

Валентин куни…уни нега байрам қиламиз?

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Эндигина иккинчи синфда ўқиётган ўғлим бир куни мактабдан келиб шоша-пиша гап бошлади:
– Ойи, ойи устозимиз откритка олиб келишимиз кераклигини айтди.

– Қанақа откритка..?  – сўрадим ажабланиб.
– Эртадан кейин (индинга демоқчи) байрам экан.
– Байрам..? Қандай байрам..?
– Валентин куни… – дедилар устозимиз. Кейин ийманибгина давом эттирди:
– Устоз айтдиларки, откриткаларга ўзимизга ёққан синфдош қизларнинг исмини ёзиб…қоғоз қутига (коробка)га солар эканмиз.., кейин…
Бу гаплардан ҳайратим ошиб, «ҳалитдан-а…» деб юборибман. Ўғлим ҳайратимни тушунди чоғи, уялиб нари кетди, гапини давом эттирмади.
Бироздан сўнг қайтиб келди-да: – Ойи, сиз адамга айтинг, илтимос, олиб келсинлар откритка…мен айтолмайман, – деди.
Бу тадбирнинг давоми қандай кечганини кейинроқ сўраб билдим. Ўғлимнинг айтишича, байрам куни откриткалар санаб чиқилар ва қайси қизнинг номига кўпроқ севги изҳори ифода этилган аноним номалар келиб тушгани аниқланаркан.
Откриткани-ку олиб бердик. Аммо ўйланиб қолдим…
Бизнинг болалик, ўқувчилик йилларимизда бундай гап йўқ эди. Севишганлар куни деган байрам борлигини 90-йилларнинг ўрталарида – талабалигимда бир романтик курсдошимдан эшитган эдим. Эшитган эдим холос… Аммо бу куннинг оммавий тарзда байрам қилинишини хаёлимга ҳам келтирмагандим. Чунки севги, муҳаббат каби туйғулар кўнгилнинг туб-тубида, энг сирли ва нозик хазина каби яширин асралади, ҳаммага ошкор этилмайди, деб ўйлардим. Айниқса, табиатан уятли-андишали, ор-номусли ҳалқимиз анъанаси, қадриятларига кўра, бу ҳиссиётлар ҳамманинг олдида, ота-оналар, амаки-тоға, амма-холалар… умуман катта ёшдагилар кўз ўнгида ошкор қилинмаслиги, балоғатга етмаган болаларни бу мавзулардан иложи борича узоқда тутилишига одатланган эди бизнинг авлод…
Юқори синфларда ўқиб юрган кезларимиз… Ўшанда Россиянинг марказий телеканали орқали Мексиканинг «Бойлар ҳам йиғлайди», «Оддий Мария» каби сериаллари намойиш этилган ва катта қизиқиш ҳамда шов-шувга сабаб бўлган эди. Ёш, қизиқувчан эканмиз-да, кўча-кўйда, мактабда дугоналаримизнинг тилидан тушмай муҳокама қилинадиган, тафсилотлари билан ўртоқлашиладиган сериални кўриш иштиёқи, ҳаваси бизни ҳам  тинч қўймас, синглим икковимиз ҳам уни кўришни жуда истар эдик. Аммо катталарнинг ёнида кўриш ноқулай…Баъзан ёшлигимизга бориб қўшни хонага кириб, яширинча эшик тирқишидан мўралаб бир-икки қисмини кўрганларимиз ҳам бўлган… Аммо…барибир сезиб қолишларидан қўрқиб бундан воз кечганмиз.
Бугун эса… аҳвол ўзгача. Бутун оила – даврадош, тенгдош, севги-муҳаббат, рашку хиёнат саҳналарини бир-бирларидан тортинмай кўриб ўтиришаверади. Қайнота билан келинлар, акалар билан сингиллар… Алал оқибат 3-4 ёшли болалар ҳам бу мавзуларни балодай тушуниб қолишган…Ва бу ҳеч кимни ташвишга солмайдиган одатий ҳолга айланган.
Бу мавзуга яна қайтиш, алоҳида фикр-мулоҳазаларимизни баён этишни ният қилган ҳолда Валентин кунига қайтсак…
Ўғлимнинг ўқитувчисидан хафа бўлганим йўқ. Чунки у ҳам ёшгина қиз. Бунинг устига рус миллатига мансуб. Унинг хатоси шундаки, у ўз синфида таҳсил олаётган деярли қирқ нафар боланинг 70 фоизи мусулмон фарзандлари эканини ҳисобга олмаган. Балки у ҳам бу байрамнинг католик черкови билан боғлиқ эканини билмас. Эҳтимол, шу жажжи болаларга бу ҳақда эслатиш шарт эмаслигини, бу маҳаллий халқнинг миллий-маънавий қадриятларига кўпам тўғри келмаслигини эътибордан қочиргандир ёшгина муаллима. Аммо ҳеч бир ота-онанинг «Биз бу байрамни нега нишонлашимиз керак?» дея бош қотирмагани бироз ранжитади одамни.
Мамлакатимизнинг бир вилоятида фаолият юритадиган ижодкор ҳамкасбим пойтахтга келганида шу мавзуда гап очилиб кетди:
– Сиз пойтахтни гапирасиз, бизнинг қишлоқларда ҳам шу аҳвол. Бултур 14 феврал куни хизмат юзасидан вилоятимизнинг бир туманига боргандим. Туман марказида тумонат одам. Маданият саройидан гувиллаб чиқаётган ёш-яланглар эътиборимни тортди. «Бугун ҳазрати Бобурнинг таваллуд кунлари-ку. Шу санага бағишланган бирор тадбир уюштиришгандир-да», деган фикрдан кўнглим ёришди. Туман миқёсида ёшлар учун шундай тадбир ўтказилгани хўп яхши бўпти-да! Саройдан чиқаётган ёш қизчалар (мактаб ўқувчилари) ни тўхтатиб сўроққа тутдим.
– Валентин кунига дискотека бўлди, опа!
Эшитиб, ёқамни ушладим.

Ҳамкасбимнинг ҳикоясидан бу байрамнинг мамлакатимизнинг барча ҳудудларида ёшлар орасида тобора оммавийлашиб, «биринчи» рақамли байрам тусини олаётганига яна бир бор ишонч ҳосил қилдим.
Шу ўринда яна бир мулоҳаза. Бу байрамни оммалаштириш борасида катта хизмат кўрсатаётган ҳамкасбларимиз ҳам бор. Мен ҒМ радиоканалларида хизмат қилаётган касбдошларимизни назарда тутяпман. Байрамдан бир-икки ҳафта олдин бошланадиган анонслар, байрам кунлари эълон қилинадиган SMS танловлари, эфирга уланадиган энг чиройли дил изҳорлари ҳеч шубҳасиз, ушбу байрамнинг ёшларимиз онги-шуурини, қалбини забт этишида улкан (!) ҳисса қўшмоқда. Шу ўринда эслатиб ўтмоқни жоиз билдик. Японларда – улар мусулмон бўлмаса-да – жамоат жойларида, омма олдида дил изҳори қилиш, севги-муҳаббат саҳналарини намойиш этиш ахлоқсизлик саналаркан. Аммо радиоижодкорларимиз кимнингдир кўнгил мулкидаги ноёб асрор бўлмиш муҳаббатни, дил розларини фақат ўз эгасигагина эмас, балки бутун мамлакатга овоза қилиш ва буни рағбатлантириш билан оворалар.     
Хўш, бу байрамни нега нишонлашимиз керак? Байрамларнинг кўп бўлгани яхши. Аммо ҳар бир байрамнинг мазмун-моҳияти, келиб чиқишидан хабардор бўлган ҳолда, ўша сананинг миллий қадриятларимизни юксалтириш, маънавий оламимизни бойитишга қўшадиган не ҳиссаси бору, ўзлигимиз ва асл анъаналаримиздан чалғитадиган не зарари мавжудлигини аниқлаб олганимиз ҳолда тантана қилишимиз жоиз назаримда.
Энди ушбу байрамнинг келиб чиқиш тарихига назар ташлайлик.
Афсоналарга кўра, эрамиздан аввалги III асрда Рим империясининг Терни шаҳрида Валентин исмли руҳоний яшаган экан. Насронийлик динининг пешволаридан бўлган бу ёш йигит шунингдек табиблик ҳам қиларкан. Империя учун суронли даврлар ҳисобланган ўша кезларда Рим императори Юлий Клавдий II ўз аскарларининг жангу-жадаллар, ҳарбий юришлардан чалғимасликлари, оилаларига боғланиб қолганлик важидан узоқ муддатли муҳорабалардан бўйин товламасликларини назарда тутиб, уларнинг уйланиб оила қуришларини таъқиқловчи фармон чиқаради. Аммо авлиё Валентин ёшларнинг хоҳиш-истакларига кўра, уларни махфий равишда никоҳлар эди. Бундан хабар топган император уни қамоққа ташлайди. Маҳбусликда эканида, у қамоқхона бошлиғининг  қизи Жулия билан танишади, унинг ожиз кўзларини даволайди.
Қамоқхона бошлиғи жигаргўшасини даволагани учун миннатдорчилик сифатида Валентинни озод этишга уриниб кўради, аммо бунинг уддасидан чиқолмайди. Император уни олий жазо – ўлимга ҳукм этади. У ўлимидан аввал Жулияга кўнглини очиб, изҳори дил мактуб юборади ва у билан видолашади. Авлиё Валентинни 14 феврал куни қатл этадилар. Шунга кўра, насронийлар жафозада Валентинни бир-бирига кўнгил қўйган ёшларнинг ҳомийси деб билиб, унинг шарафига 14 феврални «Севишганлар куни», «Авлиё Валентин куни» сифатида байрам қилишади. Ушбу сана 496 йили Рим папаси Геласий I томонидан Католик черковининг муҳим байрамлари рўйхатига киритилган, 1969 йили эса Пол VI томонидан бу байрам рўйхатдан олиб ташланган экан. Шундай бўлса-да, ғарбда насронийлар орасида бу кунни зўр тантана билан нишонлаш расми сақланиб қолган. 
Бизнинг мамлакатимизга бу ғайри удумнинг қандай йўллар билан кириб келгани ва халқимиз уни нима учун ҳеч бир эътирозсиз қабул қилаётгани кишини ажаблантиради.
Бугун юртимизда ушбу сана арафасида ҳар қадамда байрам нафасини сезасиз. Айниқса, пойтахтимиз кўчаларида, дўконларда ва бозорларда бу яққол кўзга ташланади.
Ўзбек йигит-қизларининг, демакки муслим ва муслималарнинг билиб-билмай, тушуниб-тушунмай бир-бирларига юрак шаклидаги ёки қанотли Купидон (грек афсоналаридаги муҳаббат маъбуди) тасвири туширилган номалар (откриткалар), яна Валентин куни анъанасига кўра шоколад, гулдаста каби бошқа-бошқа совғалар тақдим этишлари тобора урф бўлиб бормоқда. Инсонларнинг бир-бирига меҳру муҳаббатини, оқибатини изҳор этиш имконини берувчи ўзимизнинг беҳад гўзал, миллий-исломий байрамларимиз бисёр. Демак, ғайри дин, ғайри удумлар асосида шаклланиб кириб келган, ўзлигимизга соя солаётган Валентин кунига эҳтиёжманд эмасмиз.
Бу ўринда ҳам ёшларимизга хос – ғарбдан нима келса суриштирмай, қабул қилаверишдек ғалат таомил ҳукмфармолик қилаётгани аниқ.
Сўзини тушунилмаса-да, қўшиқларни жинни бўлиб эшитадилар, бу қўшиқларда нима тарғиб қилинаётгани, нимага даъват этилаётгани билан ишлари йўқ – гумбур-гумбур бўлиб турса бас.
Ёки яна маъноси нима билинмаса-да, бир нима деб ёзилган бўлса бўлди, ўша кўйлакми, футболками фарқи йўқ, кийиб фахрланиб юраверадилар – импортний!
«Анкл Бенс» деб ёзилса, ўзимизни помидордан тайёрланган суюқ газакни кўзларига суртадилар.
Кичикроқ дўконни маркет, бутик, каттароғини супермаркет деб атайдилар – моҳият ўша-ўша, аммо, шундоқ дейдиларки, «современний» бўлсин…
Нега шунақа? Нега жуда осон бериламиз ҳар нарсага? Қайдан шамол эсса, ўша томонга эгилиб кетаверамиз?
Қолаверса, севган кишисини ардоқлаш, ҳурматини жойига қўйиш учун маълум бир кунни белгилаб қўйишга нима дейсиз..? Муҳаббат доимий байрам эмасми?
Муқаддас динимизда яқинларимиз: ота-она, аҳли оила ва фарзандларга, умуман севимли инсонларимизга доимо яхши муносабатда бўлишимиз, уларга ҳамиша иззат-икром кўрсатишимиз ва Яратганнинг ҳар бир кунини, ҳар бир неъматини байрамдек, шукрона-ю шодиёна билан қабул қилишимиз лозимлиги уқдирилади. Шундай экан, бунинг учун Валентин кунини кутишимиз шарт эмас.

Муслима Бегим

“...Эркаклар, бунча ноинсофсиз?!...”

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Хотин-қизларга ҳаёсизларча муносабатда бўлдагин киши фуқаро сифатида ҳам ишончни оқламайди; у умум ишига ҳам худди шундай шармандаларча муносабат да бўлади. Ундайларга бошдан-оёқ ишониш мумкин эмас. Аёлни ҳурмат қилмаган, уни қадраламаган эркак элга ҳам эҳтиром қилолмайди. 

“— Турмуш ўртоғим вафот этганида ҳомиладор эдим,- деб бошлайди таҳририятга  йўллаган мактубини самарқандлик исмини сир тутишимизни сўраган муштарийимиз.- Қизим туғилгач, ота-онамникига қайтдим.  Бир амаллаб боламни катта қилдим. Айни пайтда у бошланғич синфда ўқияпти. Қўлингда бир касб ё ҳунаринг бўлмаса қийин экан, бунинг устига отамникидаман. Қачонгача кекса ота-онамнинг пенсия пулига кўз тикиб яшайман, деб қизимни онамга топшириб пойтахтга иш излаб келдим. Тошкентда менга ўхшаган қўлида касби, маълумоти бўлмаганларга энг яхши иш официантлик экан. Аммо шу ишни ҳам топиш осон бўлмади. Хуллас бир ўрис кампирникида ижарада яшаб, шаҳардаги қаҳвахоналардан бирида официантлик қила бошладим. Ўн беш- йигирма кунда топган тутганимни онамга жўнатиб тураман. Хуллас, бир қизимни бировга муҳтож қилмай улғайтирсам, менга бошқа ҳеч нарса керак эмас.
Янги йил арафасида қаҳвахоналарда иш қизғин бўлади. Тушум ҳам яхши бўлади. Қизим қишки таътилга чиққани учун янги арафасида Тошкентга олиб келдим. Ҳам бироз ёнимда бўлсин, қолаверса, таътилда пойтахтда ўйнаб кетсин дегандим. Янги йилдан бир кун аввал қаҳвахона беш-олти чоғли катта ёшли мижозлар келишди. Мени чақириб буюртмалар беришди. Улар айтган буюртмаларни опкелаётгандим 50-60 ёшлар чамасидаги амаки ўрнидан туриб йўлимни тўсиб олди ва уялмай-нетмай:
—    Ҳозир биз бир ёққа кетамиз, сен ҳам биз билан бирга борасан,- деб туриб олди. Аввалига ҳайрон бўлдим. Кейин ўйларимни йиғиштириб, ўзимни ўнглагандим, улар мени бошқача ўйлаётгани етиб келди.
—    Кечирасиз амаки, мен ишдаман. Ишимни ташлаб ҳеч қаёққа кетмайман. Сиз мени бошқача ўйладингиз, чоғи?- дегандим, ҳалиги киши енгимдан ушлаб олиб, “кетасан”-чи  “кетасан” қиляпти. Шу пайт мен билан бирга қаҳвахонага келган қизим ҳам  келиб қолди.
—    Қўйворинг мени, қизим келяпти, қизим бошқача ўйламасин, кап-катта одам экансиз, уялмайсизми?- дегандим, Худодан қўрқмаган бетовфиқ киши экан. Тап тортмай:
—    Ҳозир мен хоҳласам ўзинг ҳам, қизинг ҳам меники бўласанлар!- деб ўдағайлаб мени бир туртиб юборганди, қўлимдаги патнис тушиб кетиб, идишлар синиб, овқатлар тўкилиб кетди. Шунча ҳақорат камдай қаҳвахона иш юритувчиси синган идишлар ва исроф бўлган овқатларни менинг бўйнимга юклаб қўйди. Шу важдан маошимни бермай мени ишдан бўшатиб, камига қарздор ҳам қилиб қўйишди. Хуллас, байрамда қизимни бир яйрасин деб олиб келиб, ҳатто буханка нонга пул тополмай, ижара уйимиздаги қўшнидан қарзга нон олиб кунимизни ўтказдик.
Орамизда шундай ноинсоф эркаклар ҳам бор экан. Ҳали дунёда аччиқ таъм, қора ранг борлигини билиб улгурмаган қизалоғимнинг кўз олдида мени таҳқирлашди. Ҳатто менга қўшиб уни ҳам... Одамлар шунчалик диёнатдан узоқлашиб кетган, деб ўйламаган эканман. Мен ҳам тирикчилик важидан шу ерларда ишлаб юрибман. Бошимда эрим йўқ, ота-онамникидаман... Бунинг устига ака-укаларимга оғирим тушмасин, дейман. Ҳозир ҳеч ким ўзидан орттиролмайдиган замон бўлса. Куч-қувватим бор, жигарларимга тирик товон бўлиб ўтиргунча, қўлимдан келганча ўзим билан боламни ўзим эплай деган ўй билан мусофирчилик жафоларини тортиб юрибман. Айрим инсофсизлар официант аёлларни фоҳиша билан адаштиришади, шекилли?  Ундайларга ҳам Худонинг атагани бордир...”
Чиндан ҳам, орамизда официантларга бошқача назар билан қарайдиганлар йўқ эмас. Ушбу мактуб сабаб бўлиб, юртдошларимиз билан айни мавзуда мунозара уюштирдик.
Замира опа, 48 ёш, тадбиркор: — Официант қиз-аёлларни бузуқ, деб хаёл қиладиганлар анчагина. Тўғри, одамларнинг шундай ўйлашига айрим ахлоқсиз қиз-аёлларнинг қаҳвахоналарда пулдор, бойвачча эркакларга кўз сузишлари сабаб бўлиши мумкин. Лекин ошхоналарда хизмат қиладиганларнинг ҳаммаси ҳам шундай, деган фикр бу ўта нодонлик! Фаҳш ишлар, бузуқлик касб танламайди. Бу синглимизга хиралик қилган эркакларни эса, инсонийлик қиёфасини буткул йўқотган махлуқлар деб атаса, тўғри бўлади! Шунчаликка бориб бир ожизанинг дилини оғритган эркакларни қандай қилиб ер кўтаряпти экан-а?..
Абдураҳим ота, 55 ёш, маҳалла фаоли:
— Инсон ҳаётдан олмаса таълим
Унга ўргатолмас ҳеч бир муаллим,- деган Абдураҳмон Жомий. Мактуб эгасига йўлиққан нокаслар ҳаётда яшаб ҳаёт мазмунини англамаган сўқирлар экан. Афсуски, одамлар орасида эркакман деб юрган бундай нусхалар ҳам учраб туради. Мен унақа иймонсизлардан ҳазар қиламан. Ундайларни Худонинг уриб қўйгани шуки, қизи, невараси тенгги аёлларга ғаркўзлик қилишади. Аммо шу қизимиз ишлаган қаҳвахона бошлиқларига ҳам қойил қолмадим. У қандай жой эканки, хизматчисини ҳимоя қилолмаса?  Улар қандай эркаклар, қандай ОДАМлар эканки, хизматчиси мижоз томонидан таҳқирлансаю, уни ҳимоя қилиш, керак бўлса ўша мижознинг танобини тортиб қўйиш учун тегишли жойларга маълум қилиш ўрнига, ожиза аёлни айбдор қилиб, маошини бермай, камига ишдан бўшатиб юборишса? Пул топиш куйида одамларнинг қалби шунчалик қаттиқлашиб кетганми?!..
Лайло, 22 ёш, талаба: — Ҳар хил одам борда. Официант қиз-аёлар орасида ҳам андишалилари бор, ҳақиқатдан ҳам одамлар ўйлаганидек беҳаёлари ҳам йўқ эмас. Ўтган йили ижара пули енгил бўлади, деб бир дугонамнинг официант танишини ижара уйимизга олиб киргандим. Пойтахт бозорларининг биридаги ошхонада хизматчи экан. Вақт ўтиб официант ҳамхонамизнинг оилали эркак билан “ошиқ-маъшуқ”лигини билдик. Кейинчалик бунақа “ошиқ-маъшуқ”ликларнинг сони кўпайиб кетди. Бунинг устига официант қиз шунчалик сурбет, юзи қаттиқ эканки, ҳарчанд уйдан ҳайдаб чиқарсам ҳам кетмайди-да! Хуллас, бир жанжалдан кейин ҳаммамиз ўқишдалигимизда ҳамма нарсани ўғирлаб, уйни шип-шийдон қилиб, қиматбаҳо нарсаларимизни, тақинчоқларимизни ўмариб кетибди... Умуман олганда, одамларда официант қиз-аёллар ҳақида салбий тасаввурларнинг пайдо бўлишига менимча, уларнинг ўзи айбдор...
Бу мунозарамизда қатнашган юртдошларимизнинг мулоҳазалари эди. Бу борада сизда қандай фикр бор, муҳтарам муштарий?

Фарзона тайёрлади