“Замонавий” шармисорлик

• 

Подробности

Бўлим: Долзарб мавзу

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Анчадан бери кўрмаган танишимни учратиб қолдим. Суҳбат мобайнида опанинг нега бунчалик ташвишли ва ғамгинлиги сабабини сўрашга истиҳола қилиб тургандим, танишимнинг ўзи хижолатлик билан сўз бошлади:

—    Дунёнинг ташвишлари ҳам қурсин, синглим, одам ҳеч беғам юрмас экан. Ўғлим ўқишини тамомлагач, уйлантирайлик, энди бошини иккита қилиб жуфти билан қовуштирайлик, деган ўйда яхши кунлар ҳаракатини бошладик. Секингина ўғлимнинг кўнглига қўл солиб кўрсам, ёқтирган қизи йўқлигини билиб олдим. Шу заҳоти қаерда яхши қиз бор экан, деб дараклай бошладим. Уёқ-буёқдан ўқитувчи, ҳамшира, талаба, чевар қизларнинг манзилини беришди. Изладим, танладим, текширдим. Хуллас нима бўлди, нима қўйди бир қўшнимнинг шаҳарнинг нариги чеккасида яшайдиган синглиси қизи билан меҳмонга келган экан, ҳалиги қўшним, синглим билан қуда тутининглар, қизини келин қилсангиз афсусланмайсиз, деб ҳали уёғимдан, ҳали буёғимдан ўтиб совчиликни бошлаб юборди. Ўғлим билан қизни учраштирдик. Болалигидан айтган гапимни икки қилмайдиган ўғлим, қиз ҳақидаги саволимга «сиз нима десангиз, шу. Сизга ёққан бўлса майли, бўлмаса ўзингиз биласиз» деб қўя қолди. Шундан кейин қариндош-уруғ бир бўлиб патир ушатиш билан кичик фотиҳани бир қилиб ўтказадиган бўлдик. Қиз томон икки энлик қилиб сарф-харажатларни ёзиб юборибди. Майли, биринчи ўғлимни уйлаяпман, орзу-ҳавасларда шу кунга етишяпман, деб уларнинг айтганидан-да зиёда қилиб бўлғуси келинчакка кийимликлар, дастурхонга нозу неъматлар қилдим. Унаштирувни бадастир қилиб ўтказиб юбордик. Тўй ҳаракатида елиб югуриб юрган кунларимизда бирдан ўғлим эшикдан кайфиятсиз кириб келди. Боламни ҳеч қачон бунчалик абгор кўрмагандим. Кўкариб-гезариб ёнимга келди-да, «Ойижон, фотиҳани тўхтатамиз. У қизга уйланмайман. Мени кечиринг, ойижон» деб қолди. Тош қотиб қолдим. Бу бола эсини еб қўйганми?! Ахир фотиҳа Худонинг розилиги-ку! Одам деган ҳам шунчалик енгилтак бўладими?! Қизлар ҳаёти ўйинчоқми, бугун унаштирилиб, фотиҳаланиб эртага ташлаб кетилаверса?! Шу бепарво, бетаъсир йигит менинг ўғлимми?! Болам бу аччиқ саволларимга бошини эгган куйи, «ойижон, мени кечиринг, сиз билан дадамнинг меҳнатларига, минг машаққат билан топаётган пулларингизга юрагим ачийди. Қолаверса, энг асосийси менинг ғурурим, шаъним, оиламиз обрўси ҳақида гап кетяпти… Биласизми, учрашганимизда  қизнинг кўзларида алланечук, покиза, беғубор қизларган хос бўлмаган қувликни кўриб кўнглим хижилланганди. Бугун кўришганимизда бироз муғомбирлик қилиб уни гапга солдим ва… бокира эмаслигини билиб олдим. Буни ўз тили билан айтди. Айтишича, уч-тўрт йил аввал бир йигит билан севишиб юрган эмиш, ўшанда иффатидан айрилиб қолган экан. Яна тап тортмай, ҳозир бунинг аҳамияти бўлмай қолди-ку, ҳозир ҳамма нарса европалашиб кетяпти,  муҳими бахтли яшаш, унақанги майда-чуйда нарсаларга эътибор бериш эскилик сарқити, маданиятсизлик, деяпти. Ойижон, нима қилсангиз қилинг, фақат мени у беордан халос этинг. Бошимда қилич яланғочлаб турсангизлар ҳам у қизга уйланмайман.»  Фотиҳани қайтардик. Аммо йўлиққан одамларимиз шунақанги тубан кимсалар эканки, келинга аталган сарпо-суруқларни ҳам қайтаришмади. Боз устига, биздан шикоят қилиб, маҳалла идорасига боришибди, кўчамизга келиб  қизнинг онаси шаллаққилик  қилиб биз билан уришди. Тавба қилдим, синглим, бу қандай ҳол бўлди?! Мусулмон оилада туғилиб ўсган ўзбек қизининг бу қилмишини, яна нопоклигини замонавийликка, маданиятлиликка йўйиб, без бўлиб тураверса, бу қайси мантиққа тўғри келади?! Менимча, қизининг номуссизлигини ота-онаси ҳам яхши билишади. Шунинг учун ҳам биз билан талашиб-тортишиб юришибдими, деган хаёлга ҳам бораман-да…
Бу не шармандалик?! Аввал сочлар эркакча кесилди. Шўрлик эркаклар чидашди. Сўнг ёппасига кийим-кечакларини кесиб ташлаб, ҳамма ёқларини очиб олишди. Шўрпешона эркаклар бу шармандаликка кўникишди. «Кўникмай қаерга ҳам борардинг?! Ахир замон шуни талаб қиляпти, рўдаподай кийиниб, мўлтонига ўхшаб юрамизми?!» деб аёллар камига  бечора эркакларнинг ғурурига ҳам тегишдан чўчишмади. Сўнг тирноқларни узун-узун ўстириб, бармоқлар орасига сигарета қистириб олиб чекишни, боз устига истеъмоли эркакларга-да ор саналган шайтон сувини ичиб, базм қилмоқликни ўрганишди. Энди эса, бир гала беномуслар иффатсизликни, шармисорликни замонавийлик белгиси деб, ўша аянчли ҳолларида ўзларини маданиятли ҳисоблашаётган эканлар. Аллоҳ бу ҳолга тушганларнинг, ўз шармисорлигини муваффақият деб билгувчиларнинг тўзимини берсин, уларга ҳақ йўлни ўзи кўрсатсин. Зеро, ҳаёсизда номус бўлмайди, беномусда ҳаё! Ҳаё инсон юзини бир тарк эса, бошқа ҳеч қачон қайтмаслиги муқаррар. Зотан, буюклар айтмишларки, ҳаё ва ор — бир-бирига яқин нарса бўлади. Улардан бири киши феълини тарк этса, иккинчиси ҳам қочади. Аксинча, бирови кўтарилса, кейингиси ҳам юксалади.
Демак, юқорида мен ҳикоясини мисол келтирган аёлга дуч келган қиздан ҳам аввал ҳаё қочиб, сўнг оридан айрилганлиги далолат бўлиб турибди.
Яна бир шунга ўхшаш воқеани таҳририятга қўнғироқ қилган йигит айтиб берганди. Унинг айтганларига кўра, иш юзасидан ўз шаҳридан олисроқ бир вилоятда яшашига тўғри келган экан. Иймони суст, диёнати заиф йигит ишхонаси жойлашган ҳудудда яшайдиган ғўр, содда ҳали турмуш қуриш ёшига ҳам тўла етмаган қизнинг номусини топтайди. Қизнинг ота-онаси йигитни тинч қўйишмагани учун, қилмишидан тонишни мақсад қилган йигит, ноилож қизалоқни никоҳига олади. Ва бу гап жамоаси қулоғига етиб, ишидан ҳам, амалидан ҳам мосуво бўлади. Алдовию зўравонлиги қурбони бўлган қизалоқ йигитнинг юртига келиб жуда кўп хўрликлар кўради. Қайнонанинг зулми, қайнопаларнинг тазйиқи ҳолдан тойдирса-да, юртига юзиқора бўлиб қайтишдан чўчиб, машаққатларга сабр қилиб яшашга уринади. Аммо бир куни ароқ ичиб маст ҳолда уйга келган эр, ёшгина хотинни таҳқирлаб, «сен менга номуносибсан, бугундан уч талоқсан, талоқ қўйдим сени», деб ҳайқиради. На келин, на хотин бўлиб орзу-ҳавас кўрмаган ўн етти яшар жувон лаш-лушини кўтариб юртига кетиб қолади. Орадан бир-ики йил муддат ўтиб, йигитнинг онаси ўғил уйлантириш тарадудига тушиб қолишади. Эл кўзига ўзини, ёш ва уқувсиз келиндан куйган қилиб кўрсатган она, фақат ўқиш ва иш сабабидан ёши ўтиб, турмушга чиқолмай қолган, халқона таъбирда айтганда, ўтириб қолган қизларга совчи бўлиб чиқар экан. Вақти келиб шундайлар орасидан келинликка номзод танланибди. Қиз тиббиёт институтини тамомлаган, ўттиз ёшлар атрофида экан. Йигит томон оғзи қулоғида бўлиб тўй ҳаракатини бошлашибди. Келин бўлмиш, мен олий маълумотлиман, ўттизга бориб қолдим, орзу ҳавасларим ҳам ўшанга яраша бўлади, деб сарпою-суруқнинг андак-мундайини назарларига илмабдилар. Ҳатто у кишимнинг бир неча соатга кийиладиган келин кўйлагининг олти юз мингга ижарага олиб кийганларини эшитиб, халойиқнинг ҳайратдан оғзи қийшайиб қолади. Хулласи калом, ниқоҳ тўйи билан боғлиқ барча расм-русумлар поёнига етиб, келин-куёв гўшангага киргач, маълум бир вақт ўтиб йигит пешонасига муштлаб чиқади. Сабаб: у бокира, покиза ва ахлоқли деб сарф-харажат қилиб, уйлангани бокира қиз эмас, бева хотин чиқибди. Келин либосидаги шайтондан бу разолат боисини сўрасалар, куёвга сурбетларча тикилиб:«Ахир сиз аввал бир қизга уйлангансиз-ку! Агар бокира қиз бўлганимда сизга тегармидим?! Қолаверса, ўша нарса нимани ҳал қилиб берарди, келин қиз бола бўлдию нима қиз бўлмаса нима?!» деб бақириб берган экан. Йигит бир навниҳол гўдак қизнинг ҳаётини, номусини, бахтини поймол этгани учун тез фурсат ичида беномус хотин билан жазоланганига ақли етибди… аммо жуда кеч. Бунинг устига йигитнинг айтишига қараганда, беномус чиққан келинчакнинг жавобини бериб юбориб, эл-юрт олдида шарманда бўлиш ва тўйга сарфланган харажатларга куйиб қолишдан қўрқиб, ўша хотин билан яшаяпти экан. Қилмишига пушаймонлигини, хотинида, оиласида кўнгли йўқлигини айтиб ўкинган йигитга нима дейишни билмадим, тўғриси. Негаки, у таскин бериб, қилмишини оқлаш мумкин бўлган ишга қўл урмаган эди. Зеро, Расули Акрам (с.а.в) «Аллоҳ қиёмат кунида раҳмат назари билан қарамайдиган тоифалардан бири аёллари беномус эканлигини била туриб, улар билан яшовчи эркаклар» - дея марҳамат этганлар.
Бу икки ҳолатни ўзимча мулоҳаза этарканман, ўйга толаман, нега, нима учун шарқона одобу ахлоқ тамойилларига асосланиб фарзанд тарбиялайдиган ўзбек оилаларида бу каби иллатлар, иснодлар шармандалик тусидан чиқиб, маданиятлилик, замонавийлик рутбасига кирди экан? Нега энди маънавиятли, маърифатли, ориятли элнинг болалари аллақаёқдаги ғариб маданият эгалари бўлган ғарбликларга тақлид қилишса?! Уларга интилиб, шармисорликдан, беорликдан ғурур туйишса?!
Ўйлаганим сари юрагим совуқ увишади. Ҳатто хаёлларимдан ҳам хижолат тортаман. Аммо мен билан сиз уялганимиз, хижолат тортганимиз билан бошқалар уни ривожланиш маҳсули деб билишяпти. Фаҳшни фахр билишяпти. Аллақаёқлардаги шилта сериаллар, зиною фаҳшни тарғиб этувчи наҳс босган филмлар ёшлар онгида ана шундай зарарли ва заҳарли фикрларни уйғотмоқдаки, бу маънавий-ахлоқий таназзул ишораси оқибатидан Аллоҳнинг ўзи асрасин, деб илтижо қиламиз!

Рухшона Фаррух