Бой берилмаган бойлик

• 

Подробности

Бўлим: Ҳикоялар

Чиққан санаси: 04 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

 

 

 

Саодатхон вагондан тушаркан тўрт томонга аланглаб ўзини кутиб олишга келганларни қидирди. Унинг учун келгани биров кўринмасди. “Ҳеч кимга билдирмай, сюрприз қилмоқчи бўлгандим-ку. Яна нимадандир умидвор бўлиб болаларимни излаганимни...” Аёл кўнглидан ўтган ўйдан жилмайиб қўйиб,  таксилар тўхтайдиган қароргоҳга қараб юрди. “Матиз” ҳайдовчиси билан кира ҳақини савдолашиб, юкларини машина юкхонасига жойлаштирди-да, орқа ўриндиққа чўкди. Ўзбекистондан, юртидан чиқиб кетганига ҳам  икки йилдан ошиқ вақт бўлибди. Тўрт сўм пул ишлаб, ўзини ўнглаб олиш учун беш-олти аёлга қўшилиб  Россияга кетганди. Эри Кореяда ишлаяпти. Келгуси йил шартнома муддати тугайди. Аслида Саодатхон икки ёш боласини ташлаб узоқларга кетгиси йўқ эди. Аммо, бир йили қишда фалокат босиб уйларига ўт тушди. Қўни-қўшни ўт ўчириш хизматига хабар бергунларига қадар, кичкинагина ҳовлича батамом ёниб кулга айланибди. Яхшиям, Худо бир асраб, Саодатхон ишда, болалари мактабда бўлиб, уларга зиён етмади. Лекин уйдаги бор нарса буюмлар ёниб адо бўлди. Жумладан эри хориждан юборган пуллар ҳам. Эгни бошидаги кийимлари билан қолган Саодатхон болаларини етаклаб, катта акасиникига борди. Жигар жигар-да, акаси-ку синглисини жон деб қабул қилди, бироқ янгаси бу бемаврид ташрифни хушламади. Эри ёлғизгина фарзанд эди. Қайнона-қайнотаси ҳам узоқ йиллари вафот этишган. Шунинг учун Саодатхон фақат ўзиникилардан нажот истади. Катта акасиникига сиғишмагач, аёл болаларини кичик акасиникига бошлаб борди. Онаси билан бирга яшайдиган кичик акаси ҳам синглисини қучоқ очиб қаршилади. Бу ерда ҳам янгасига ёқмаётган бўлишса-да, ҳарқалай кичик овсин қайнонасининг андишасини қилиб, қайнсинглиси билан болаларига ўзини меҳрибонроқ кўрсата бошлади. Вазиятни бир амаллаб эрига тушунтирган Саодатхон унинг астойдил хафа бўлганини сезди-ю, ичидан зил кетди: ахир шундай фалокат юз беришини у ҳам истамаганди-ку! Эрининг аччиқ гапларидан дили оғриган жувон таниш-билиш аёллар билан хорижга бориб ишлашни лозим топди. Унинг бу қароридан онасининг фиғони фалак бўлган бўлса-да, Саодатхон аҳдидан қайтмади:
-    Болаларимга янгам қарайди. Ҳар ойда улар учун пул юбориб тураман. Бориб ишламасам бўлмайди, ойи. Куёвингизнинг дағ-дағасини эшитганида илон ҳам пўст ташларди. Бекорга эрга қарадинг-чи, ерга қарадинг-чи, дейишмаган ойи. Худди унинг пулларини мен оловга отгандек, кўзинг қаёқда эди, деб бақиряпти. Йўқ, ойи, мени тўғри тушунинг, бориб ишлашим керак. Ҳеч йўқ, бир уйнинг ярмига етадиган пул олиб келсам ҳам майли эди.- Шундай деб йўлга отланди у. Йўқ, бахтига онаси ваҳима қилганичалик эмас экан. У ерда икки йилдан ошиқ вақт ичида фақат қария кампирларга қаради. Жуда оқибатсиз бўларкан болалари. Кексайиб мункиллаб қолган ота-оналарини ёлғиз ташлаб, кўнгли тусаганини қилиб юришаркан. Саодатхон у ерлик қарияларнинг аҳволини кўриб, икки гапнинг бирида, “шукрки ўзбек бўлиб туғилганимиз” деб қўярди.  Авалига эри ҳам хорижга ишлагани боргани учун ундан ранжидию, қиладиган иши хавфсиз эканини эшитиб, ҳарқалай у ҳам индамай қолди.  Яхшигина пул топди. Бемалол бир уйга етгулик. Худо хохласа, бир ой- бир ярим ойда чиройликкина бир ҳовли сотиб олиб болалари билан кўчиб ўтади. Энди фарзандларини меҳрига зор қилмайди. Болалари ҳам тоғасиникида сиғинди бўлиб яшашдан хўп безгандир, бояқишлар. Худо хохласа буёғига оз қолди.
Хаёл оғушида мамнун бораётган Саодатхоннинг хаёлига болаларининг мактабига бориб, тезроқ уларни кўриш фикри келди.
-    Ака, илтимос, мактабга ҳайдасангиз. Болаларимни ҳам олиб, бирга кетсак, дегандим.- Ҳайдовчи ойнадан аёлга қараб:
-    Бемалол, ҳаққини берсангиз бўлди. Ҳозироқ мактаб томонга ҳайдаймизда,-деди. Мактаб яқинида машинадан тушиб ичкарига югургилаган Саодатхон ўғлининг синф раҳбарига тўқнашиб кетди. Худди фарзандини кўргандай, қувончдан чеҳраси ёришиб, ўқитувчи билан кўришган аёл, шоша-пиша ўғлини сўради.
-    Саодатхон, биласизми, сиз узоққа кетганингиздан кейин Самариддинннинг феълида анча-мунча ўзгаришлар кўзга ташлана бошлади. Ўғлингиз мактабга кўп келмайди. Аввалгидек дарсларда фаол эмас. Синфдошларининг айтишича, у ҳозир автомаршруткада чиптачи бўлиб ишларкан. Бир-икки марта ўзим ҳам кўрдим. Ҳарқанча уринмай, уни мактабга қайтаришим қийин бўляпти. Нега ундай қилаётганини сўрасам, келинойиси маршруткада ишлашини талаб қилаётганини, еб-ичишларига пул кераклигини айтди...- Саодатхоннинг қулоқлари битиб, боши айланиб кетди. Бу қанақаси ахир?! Уларнинг эҳтиёжига деб ҳар ойда келинойисига юз доллар жўнатиб турарди-ку. Наҳот шунча пул икки боланинг яшаши учун етмаса?!Ахир ўзи уйда бўлган кезлари бир ойда эллик минг сўм билан ҳам бинойидеккина кун кечиришарди-ку?! Нега бунақа бўлибди?..- Аёл қаршисида ўзига нафрат ва ачиниш билан тикилиб турган ўқитувчига нима деб жавоб беришни билмай қолди. Унга нима дегани, қандай хайрлашганини ҳам эслолмайди, бошланғич синфлар корпусига чопиб кетди. У тезроқ қизчасини топиб, ўзини қийнаётган саволларга жавоб топмоқчи эди. Қизини ҳам синфидан тополмади. Ўқитувчиси оёқ кийими йўқлиги учун бир ҳафтадан бери мактабга келмаётганини айтди. Саодатхон қаноти қайрилган қушдек мажолсиз ортига қайтди. Ҳайдовчи ҳам индамай машинани аввалги манзил сари бурди. Акаси яшайдиган кўча бошига кириб боришганида, Саодатхон қизчасининг писта, қурт, сақич сотиб ўтирганини кўриб бор овози билан додлаб юборди...
-    Нимага ойи, нимага сиз гапирмадингиз?!  Ахир болаларимга деб пул жўнатиб турардим-ку!? Наҳотки икки болага ҳар ойда юз доллар етмаса?! Бу нима қилганларингиз-а?! Болаларимни сизларга ишониб топшириб кетгандим-а. Шу куйга солдингизларми?!- Саодатхон бор аламини қари онасидан олиб йиғлай-йиғлай бақирарди.
-    Менга нима дейсан, болам?! Ўзим бу уйда аранг кириб-чиқиб юрган бўлсам. Ўзинг-ку бойлик ортидан қувиб, бебаҳо бойлигинг-болаларингни қаровсиз ташлаб кетиб қолган. Ҳеч замонда одам боласини янгасига ҳам ишонадими?! Болага отаси она каби бўлолмайди-ю, тоғанинг хотини меҳрибон бўлармиди, қизим?! Қолаверса, мен сен жўнатган пулларни кўрмаган бўлсам. Янгангни номига жўнатар экансан. Мен қаёқдан билай, онасидан пул келмайди, мен буларнинг кафиллигини олмаганман, ишлаб ўзини ўзи тортсин. Ўзимникиларни тўйдиролмаяпману, буларга қайдан топай, деб маломат қилганига, сен пул юбормаяпсан, ишларинг яхши бўлмаса керак, деган хаёлга борибман-да, қизим. Саодатхоннинг фиғони фалак бўлиб, дам бошини чангаллаб йиғлар, дам қизини бағрига босиб ҳўнграрди.
-    Ойижон, энди кўча бошида писта-сақич сотмайман-а, синфдошларимдан уяламан. Улар мени “пистачи хола” деб масхара қилишади,- қизча йиртиқ, иркит кийим бош ичида мунғайибгина термулиб онасидан сўради.
-    Онанг ўлсин қизим, сенгиналарни хор қилмай, пул топмай онанг ўлсин болам! Энди ҳеч қачон писта сотмайсан! Сени ҳеч ким масхара қилмайди, қизим...- Саодатхон ичидан тошиб келаётган хўрликни аранг босиб, қизини қучоқлади.
-    Вой, қуёш қаердан чиқибди?! Саодатхон келибдиларми?! Қайтганингиз билан, сингилжон, қайтганингиз билан! – Кечга томон ишдан қайтган янгаси ҳарчанд ўзини хурсанд кўрсатиб, Саодатхонни ялаб-юлқашга уринмасин авзойидан саросимага тушаётгани, қайнсинглиси жўнатган пулларини сўраб қолишидан хавотирланаётгани яққол намоён эди.
-    Янга, Самариддин қани?! Мактабига боргандим, ўқишга дерли бормай қўйган экан, тинчликми?!- Янга қаҳр билан ўзига қадалган кўзлардан ловвуллаган юзини яширишга уринди:
-    Шу...Ҳалиги... Ўзингиз бир-икки сўм пул жамғарай, уй-жойимни тиклай, деб узоқларда ишлаб юрибсиз. Болаларингиз ҳам иш ўрганиб сизга ёрдами тегсин, дегандим. Барибир ўқиган билан ҳам нима қиларди, шаҳар олиб беролмайдику-а? Ҳозир ўқиганлар ҳам...
-    Ўчир овозингни жодугар!- Янгасининг гапи оғзида қолиб, Саодатхон бақириб юборди.- Мен сен нокасга ҳар ойда пул юбориб турардим-ку! Аслида сен ялмоғизнинг дастидан кетгандим, ишлагани. Сен болаларимга иллат-минат қилмагин,  фарзандларим қийналмасин, остонангда хор бўлмасин, деб кетган эдим. Сен эса буларни эгасиз кўрибсан. Бор, бор йўқол, ўғлимни қаерга юборган бўлсанг, топиб кел!- Кейин онасига қаради:
-    Зудлик билан бу ердан чиқиб кетамиз! Биз билан яшайсиз. Ҳовли сотиб олгунимизча ижарада яшаб турамиз.
Бирор соатлардан кейин аввал Самариддин, кейин тоғасининг хотини кириб келишди. Ўғлининг аҳволи ҳам қизиникидан сира қолишмас, эгнида униқиб, ранги ўчиб кетган жиянларининг эски кийимлари ғарибдан ғариб қилиб кўрсатарди болани. Онасини кўриб Самариддин ҳўнграб йиғлаганча ўзини унинг бағрига отди. Она-бола узоқ вақт йиғлашиб, қучоқлашишди. Саодатхон ўғлини қучар экан, кўз қири билан янгасини кузатарди. Оёғи куйган товуқдек тўрт томонга типирчилаётган янгаси, афтидан уни энди ҳеч қачон қайтмаса керак, деб ўйлаган шекилли, жўнатиб турган пулларини ўзига ишлатиб, болаларини маршруткада чипта сотишга, кўча-куйда пистаю сақич сотишга мажбурлаган.
Саодатхон  акасиникидан  онаси ва болаларини етаклаб чиқиб кетар экан, янгасининг бўйнидаги  қалин тилла занжирга қайта-қайта тикилиб, кўзларига маъноли қаради. Янга ҳам қайнсингилнинг бамаъни қарашларидан зил кетиб, бошини ердан кўтаришга ўзида мажол тополмади.
Бугун байрам. Болалар байрами. Саодатхон фарзандларини қўғирчоқдек ясантириб, хиёбонларга, ресторанларга олиб борди. Кечки пайт қўғирчоқ театрга олиб тушиш ваъдаси билан тушдан кейин уйларига, яқинда олган ҳовлиларига келганларида ўғли унга илтижоли тикилди:
-    Ойижон, энди ҳеч қачон бизни ташлаб кетмайсиз-а? Энди фақат бирга яшаймиз-а?
-    Албатта ўғлим! Даданг иккимизнинг бор бойлигимиз, давлатимиз -сизлар!
Сиз борингиз учун дадангиз ҳам олисларда ишлаб юрибдилар. Худо хоҳласа, оз қолди, яқин орада ҳаммамиз бирга яшаймиз. Кейин дадангни ҳам ҳеч қаерга қўйиб юбормаймиз! Майлими?- Болалари бараварига қувониб -қийқириб, хоналарига кириб кетишди. Уларнинг ортидан мамнун термулиб қолган Саодатхоннинг киприкларини икки томчи ёш нам қилди. Бу-шукроналик ёшлари эди...

ФАРЗОНА